Vraag een team om een eendje met een snavel en twee pootjes te bouwen van zes legoblokjes. Je krijgt net ze veel verschillende eendjes als dat er deelnemers zijn. Hoewel de opdracht eenduidig leek was er niet één gelijk. Wat zegt dit?
In de opleiding ervaringsleren verken je de mogelijkheden om een
eenvoudige ervaring met elkaar in te zetten voor teamgroei.
Onze ervaren teamcoaches leiden al meer dan 10 jaar intern onze eigen trainers op om ervaringsleren in te zetten voor de ontwikkeling van teams. En er is nieuws. In 2025 start een opleiding ervaringsleren voor trainers, coaches, hrm-functionarissen, docenten, facilitators en geïnteresseerden die zich willen bekwamen in ervaringsleren als instrument voor teamontwikkeling in professionele teams.
Ervaringsleren is niets anders dan ‘leren door te doen’. Ervarend leren, ook wel ervaringsleer genoemd, is een werkwijze die verschillende leerfases, leerprocessen en leerstijlen combineert. Dat maakt ervaringsleren ook zo effectief in teamontwikkeling. Hoe het team zich ontwikkelt staat daarbij centraal.
Het gaat er dus niet om ‘wat een team doet’, maar om ‘wat teamleden leren van wat ze doen’. Ervaringsleren is in elk team een welkome aanvulling. Ervaringsleren kenmerkt zich door een praktische insteek, waarin men vaardigheden, gedrag, kennis én leren combineert. Ervaringsleer is ook altijd een creatief proces waarin door te doen verbeteringen geïntegreerd worden. Het leerproces is efficiënt en aantrekkelijk voor jong en oud. Je ziet iets, pakt het beet, probeert het uit, maakt fouten, die gelijk uitnodigen tot verbeteringen. Leren op zijn mooist. David Kolb (met oorspronkelijk vier leerstijlen) en Peterson samen verbeelden het tegenwoordig zo (afbeelding met de potloden):
Een team leert door de leercirkel te doorlopen omgaan met disbalansen. In elk team zijn disbalansen. Zo leer je in de opleiding dat elk team ergens goed in is en wellicht op andere onderdelen van de leercirkel nog iets te leren heeft. De disbalans blijft: ermee leren omgaan, feitelijk de disbalansen samen omarmen zorgt voor een stabiel en tegelijk dynamisch klimaat. Waarin in verbinding gepresteerd wordt.
Iedereen leert het gemakkelijkst als er een reden is, een focus – een noodzaak soms – om het te leren. Een nieuwe medewerker op de zaak leert zo sneller een computerprogramma kennen in vergelijking met een student in de klas. De student concentreert zich op ‘wat moet ik weten voor het tentamen’, terwijl de nieuwe medewerker geconcentreerd is op ‘hoe kan ik deze software gebruiken om mijn taak efficiënt te doen’. Het leerrendement is veel groter in de dagelijkse praktijk en al fouten makend leert men sneller en gerichter.
Er zijn wel voorwaarden nodig om veilig te kunnen leren van een ervaring. Met de Schaal maken we onderscheidt tussen
Elk team ontwikkelt een cultuur waarin normen en waarden zorgen voor een bepaald niveau van uitvoering. Tuckman beschreef dat met vier fases in de groepsontwikkeling. In de derde fase, die hij ‘norming’ noemde, wordt een cultuur uiteindelijk vormgegeven.
Zodra dat een opbouwend proces is geworden ervaar je zelf met je team dat er werk aan de winkel is, dát er werk aan de winkel is, levert motivatie op, gelijktijdigheid, specialisatie; ieder teamlid kan iets anders doen.
In een teambuilding doen we dat in het klein. We doen dat met teamopdrachten, klein, zoals de eendjes hierboven en ook intensief, zoals Vakwerk hieronder. Het lijkt steeds eenvoudig, de teamopdrachten zijn ook eenvoudig, totdat het startsein klinkt.
In de praktijk van een teambegeleider leert het team van de samenwerking – waarbij inzichten van Tuckman en de leercirkel van Kolb en Peterson zorgen voor verdieping. Dus niet alleen door te beslissen of door de actie en ervaring, maar juist ook door de reflectie, verbeelding, analyse en door uit te proberen. Hoe zijn we met dit probleem omgegaan, wat leren we hiervan voor de werksituatie?
Iets ervaren is niet wat je overkomt, het is wat je leert van wat je overkomt.
Je leert dit principe van leren in de ervaringsleer opleiding.
Het maakt niet uit waar je het gaat toepassen.
Je leert in de eerste plaats meer over hoe je op een positieve manier naar groepen kunt kijken, zelf ook daaraan bijdraagt en hoe je uitnodigt om samenwerkend te ondersteunen. Een groep blijft in onze begeleiding eigen baas, met de afgesproken doelen stapt de groep in een leerproces om dat afgesproken doel te bereiken en we vertalen de werkwijze naar de werksituatie.
Je leert dit groepsproces te begeleiden. Wat helpt daarbij en waar loop je vast? In een veilige omgeving helpt de groep om nieuwe wegen te verkennen. De één stuurt meer, een ander doceert, weer een ander gelooft in dat de groep het zelf al kan en laat het de groep zelf ontdekken. Elke werkwijze kan in een gegeven situatie de beste zijn, iets blootleggen, een nieuw inzicht bieden.
Je leert veel nieuwe werkvormen kennen. Je leert ook te kiezen welke werkvorm in welke situatie goed uitpakt. Door te herhalen oefen je ook zelf of leer je van een anders aanpak. Uiteindelijk ga je in je eigen praktijk aan de slag en daarin ontwikkel je je eigen werkwijze.
Team4Teams begeleiders geloven in een mix van praktisch aan de slag, ervarend leren en ondersteuning met theorie. Deze mix zal ook in de training de kern zijn.
Ervaringsleren doen we allemaal, hopelijk elke dag. Het is zo normaal dat weinigen spreken over een ‘ervaringsleren methodiek’. Toch zijn er belangrijke mensen die zich met dit alledaags leren – leren door te doen – bezighouden. Twee tot drie ervan zul je in elke opleiding ervaringsleren tegenkomen:
David Kolb is een leerpsycholoog en pedagoog uit de Verenigde Staten die zich met name richt op ervaringsgericht leren. Hij is bekend door zijn theorie m.b.t. leerstijlen en de leercyclus. [Wikipedia]
Kolb spreekt oorspronkelijk over vier leerstijlen: doener, dromer, denker en beslisser. De invloed van Kolb is enorm. In onze teamtraining over communicatiestijlen komen de vier leerstijlen zijdelings terug als motiverend, zorgend, onderzoekend en regisserend. U kent ze wel met de vier kleuren geel, groen, blauw en rood.
In de ervaringsleer opleiding gaan we aan de slag met de nieuwste versie van Kolb en Peterson, waarin niet van vier maar over negen leerstijlen wordt gesproken. De vier zijn nog steeds een mooie samenvatting, met de negen leerstijlen kun je nog beter zien welke leerstijlen in een team overbelicht of onderbelicht blijven. In de afbeelding met de potloden kun je ze alle negen vinden. De doener kiest voor uitproberen, maar ervaren en in actie komen zijn minstens zo belangrijk. De beslisser beslist, maar (zelf eerst) nadenken en (zelf) in actie komen, daar kan een team niet zonder.
Tuckmans stadia van groepsvorming, ook bekend onder de noemer forming – storming – norming – performing, is een psychologisch model uit de groepsdynamica dat ontwikkeld is door de Amerikaanse sociaal psycholoog Bruce Tuckman. [Wikipedia]
Bruce Tuckman is een tweede invloedrijke psycholoog uit de Verenigde Staten die invloed heeft gehad op de groepsdynamische inzichten bij het vormen van groepen en teams. Zodra een team zich vormt (forming) zijn de teamleden nog individueel gericht. Zodra er in de nieuwe samenwerking tegenstellingen ontstaan komt een team onder druk (storming). Je zou kunnen stellen dat deze fase, ook wel de conflictfase genoemd, het interessantst is. In een positief groepsproces gebruiken de groepsleden deze ‘onrust’ om tot goede werkbare afspraken te komen (norming). Zo ontstaat een gesloten en loyaal team. Om tot efficiëntie en groei te komen is het daarna nog nodig om als team open te staan voor de tegenstem die vroeg of laat klinkt. Waarna presteren plezier en resultaat oplevert (performing). Later voegde Tuckman nog adjourning als een afsluitende fase toe aan zijn model. Deze fase is altijd wat onderbelicht gebleven, maar in veranderingsprocessen superbelangrijk.
Bij teamontwikkeling zijn fases te herkennen, maar een modern team ontwikkelt zich dwars door alle fases heen. Teamleden komen en gaan en van systematiek (we zijn nu hier) is eigenlijk geen sprake (meer). Toch geeft Tuckman ons handvatten voor teamontwikkeling ook in de opleiding.
Minder bekend, maar wel belangrijk zijn de inzichten van Karl Rohnke, een Amerikaanse outdoor coach die zich richtte op avontuurlijke hoogteparcours met touwbruggen. Je kunt dan comfortabel toekijken, maar daarvan zul je niet veel leren. Je kunt ook het avontuur kiezen en ‘stretch’ ervaren hoog tussen de bomen of hangend aan een rots. Je leert daardoor iets nieuws, een vaardigheid, en je leerzone is groter geworden. In de paniekzone leer je niet meer. Rohnke heeft de stelling gebracht dat het leven óf stretchen is óf tot krimpen leidt. Zo is het ook in teamontwikkeling. Wat is er nodig om een team in staat te stellen om een nieuw avontuur aan te gaan, of worden veranderingen afgewezen?
Of de Schaal in dit ruitje thuishoort, mag u straks zelf bepalen. Voor ons is het essentieel om te ‘weten’ waarom iets lukt of geen kans maakt. Je kunt nog zo’n goed team formeren, of een team slaagt, ontwijkt of in conflicten omkomt, heeft te maken met gedrag. Kolb speelt een rol, Tuckman geeft inzicht, Rohnke ook, maar in één oogopslag is op de Schaal te zien of een team er uit gaat komen of – zonder gedragsverandering – juist in strijd ten onder gaat. Daarom is kennis van de Schaal een belangrijke routekaart voor deze opleiding.
De opleiding duurt vier dagen. Dat is best lang en toch ook heel kort. We kiezen ervoor om vooral praktisch aan de slag te gaan. Ervaringsleer methodieken komen aan de orde, zijn ook onze leidraad, maar het wordt geen college. We gaan praktisch aan de slag. De casussen ingebracht door de groep spelen een belangrijke rol, waardoor elke dag ook weer een nieuw avontuur wordt, voor ons allen. Ervarend leren, met een theoretische onderbouwing.
De opleiding richt zich op trainers en coaches. Op hrm-functionarissen en opleiders die op zoek zijn naar een praktische wijze om de samenwerking in teams centraal te stellen. Voor docenten die zich willen specialiseren in hoe samenwerken gestimuleerd wordt. De opleiding ervaringsleren is geschikt voor wie met volwassenen in professionele teams aandacht willen geven aan teamontwikkeling. Je kunt er gelijk en in elk team mee aan de slag.
De opleiding combineert je inzet als begeleider (je mindset), met praktische teamopdrachten door deze eerst zelf te ervaren en daarna ook gelijk te begeleiden. Met aandacht voor de onderliggende theorie en het doel dat je je als begeleider zelf gesteld hebt.
In de meeste opleidingen staat individueel leren (wat leer jij?) centraal. In onze opleiding staat het begeleiden van groepsleren voorop. Hoe leert een team elkaar in te schakelen waar het tot voor kort nog ontlopen, naar elkaar wijzen of collega’s uitschakelen was? Hoe leert een team in ‘en’ te denken, inclusief leiderschap, waar het nu nog ‘of’ denken is? Hoe leert een organisatie evenwicht te vinden tussen moeilijkheden en mogelijkheden, waar het nu nog problemen en oplossingen zijn?
In deze ervaringsleeropleiding leer je omgaan met volwassenen in teams. De opleiding biedt dus geen specifieke aandacht aan het begeleiden van kinderen en jongeren. Uiteraard is een vertaalslag snel gemaakt, maar we concentreren ons op de samenwerking in professionele teams en de samenwerking tussen teams in organisaties met volwassenen. We bieden dus geen aandacht aan bijvoorbeeld vrijwilligersgroepen, de samenwerking tussen bewoners in een wijk, voetbalsupporters en ook niet aan specifiek individueel gedrag. Natuurlijk zijn groepswerkers en coaches welkom die zich willen specialiseren op groepsprocessen in een professionele setting.
We houden ons bezig met gezonde teams in de zin dat we geen aandacht geven aan mensen (in teams) met een gok- of alcoholverslaving, mensen die lijden aan depressie of angststoornissen en collega’s in, of terugkomend uit een burn-out.
Een team kan ongezond gedrag vertonen, pestend, uitsluitend of discriminerend. Ongewenst gedrag wordt in een ingebrachte casussen van de deelnemers besproken. Neem dus je eigen situatie mee, misschien ook wel een knoop in de samenwerking, de focus ligt dan op hoe je gezond teamgedrag kunt bereiken.
We starten deze opleiding dus met het versterken van gezond gedrag in teams, met omgaan met gezonde volwassenen. Je zult merken, vier dagen zijn daarvoor een perfecte start, eerst een concentratie op wat goed werkt, omgaan met afwijkend gedrag komt daarna.
Voor deelname aan deze opleiding is ervaring in een professionele werkkring een voorwaarde, ook om tussen de opleidingsdagen in de ervaringen te testen in een werksituatie. De opleiding is om deze reden niet geschikt voor studenten. Voor studenten verzorgen colleges, hogescholen en universiteiten perfecte alternatieven.
De samenwerking op de kaart zetten is belangrijk. Organisaties zijn complex geworden. Aandacht voor hoe teamwork tot stand komt en geborgd kan worden is de sleutel. In deze opleiding leer je door te doen, zelf te ervaren wat je al kan en wat anderen je kunnen leren.
Ben je lid van het management, een leidinggevende of teamleider, dan is de opleiding voor de Schaal van Samenwerking de (nog) betere keuze. In de ervaringsleeropleiding staan ervaringsleerwerkvormen centraal, in de opleiding over de Schaal staan de posities waarin een team zich kan bevinden centraal. Deze posities op de Schaal vormen de routekaart naar goed samenwerken. Inzicht in vormen van samenwerking en leren begrijpen welk samenwerkend gedrag past in een overlevende en ontlopende situatie komen hier gestructureerd aan de orde.
Wil je je specialiseren op autisme, ADHD, psychosociaal afwijkend gedrag, borderline om er therapeutisch mee om te gaan, dan kun je je beter aanmelden bij bijvoorbeeld Ervaringsleren Nederland (Maastricht).
In geval je nog onbekend bent met Team4Teams en haar werkwijze bevelen we je aan om de handleiding over de Schaal van Samenwerking te lezen, waarin teamontwikkeling centraal staat. Het is een handleiding bedoeld voor het gebruiken van de Schaal, maar daarnaast ook gelijk al een feest van herkenning kijkend naar de groepen waarin je nu functioneert. Je krijgt inzicht en richting in hoe groepen begeleid worden.
In de ervaringsleren opleiding wordt deze handleiding als bekend verondersteld. Ze speelt als een routekaart naar goed samenwerken een centrale rol in de opleiding.
Ontdek meer over de Schaal van Samenwerking.
De wereld van ontsporingen is enorm groot, we concentreren ons op wat je zelf meemaakt (ervaart) om je daarmee zelf al te ondersteunen in de teams waar je in begeleidt of onderdeel van uitmaakt. Voor de vier opleidingsdagen is dat wat we kunnen doen.
In de Schaal van Samenwerking opleiding is aandacht voor moeilijk gedrag in volwassen teams, ook in deze ervaringsleeropleiding kun je een eigen casus inbrengen die leerzaam wordt voor iedereen. Het uitgangspunt iligt in de Schaalopleiding anders: je leert inzien dat elke positie op de Schaal een (helemaal andere) wereld toont. En je kent za uit eigen ervaring allemaal. Daarnaast hoe kun je je hiertoe als begeleider, leidinggevende of trainer/coach verstaan? Hoe help je een team dat in bepaald gedrag verstrikt is geraakt over een drempel heen? Beide opleidingen sluiten perfect op elkaar aan. Je zult merken dat velen eerst deze Schaalopleiding gevold hebben. Het is geen voorwaarde.
Voor leidinggevenden en teamleiders is de Schaalopleiding de beste keuze. De werkvormen die bij ervaringsleren horen zijn minder goed in te zetten door de teamleider of leidinggevende in hun eigen team. U bent als leidinggevende of teamleider immers zelf onderdeel van het team.
HBO denkniveau is nodig om de complexe situaties die vaak ook onverwachte ontwikkelingen laten zien te kunnen duiden, creatief en flexibel te kunnen benaderen en onverwacht in te kunnen ondersteunen. Het gedrag wat de groep laat zien is in een negatieve situatie ‘besmettelijk’, dat gedrag volgen, toestaan of ondersteunen wordt dan een valkuil. Je gaat alternatief gedrag nodig hebben. Hoe daar komen en hoe daar blijven is de kern van de ervaringsleeropleiding.
Inclusief leiderschap en ook pro-actieve zelforganisatie kenmerken zich door mensen die met lef en moed en een positieve mindset een avontuurlijke situatie aan durven gaan. Dat gaan we doen, wie daarin wil leren is meer dan welkom. En wij leren ook.
De deelnemers ontvangen na deelname een certificaat van deelname.
Het certificaat is bij de prijs inbegrepen. Er is geen examen voor nodig.
Op de website van de Schaal (de link hieronder) vind je meer informatie, data, deelnemersbijdrage en daarop kun je je aanmelden.
De opleiding ervaringsleer is een samenwerking van Team4Teams bv met de Schaal van Samenwerking vof.
‘Ervaring is niet wat je overkomt, het is wat je doet met wat je overkomt.’
Aldous Huxley
Voorbeeld van een werkvorm uit de opleiding ervaringsleer:
